WC's & Humeur

Jaa daar ben ik weer. In het geval dat je al was gaan twijfelen of ik zo weinig meemaak dat ik geen berichten meer achterlaat; heb je je vergist! Wageningen Universiteit krijgt dan wel de beroemde Ghanees Kofi Anan als spreker om het studiejaar te openen... IEMAND moet hier ondertussen toch zijn plaats vervangen en Ghana verkennen?
Car en ik vermaken ons hier op dermate hoge schaal dat de internetuurtjes op het programma karig ruimte krijgen toebedeeld. En aaaah, hoe langer je wacht, hoe meer je meemaakt!
Inmiddels lopen mijn reisverhalen 3 weken achter en je hoeft de lengte van de voorgaande berichten maar te checken om te zien hoe uitgebreid je 1 dag kan beschrijven… Dus of er nou een boek in een dag past of een dag in een boek valt later aan de bar over te discussieren, het leek me hoe dan ook wel weer eens tijd te laten weten dat deze Ghana-ganger ook nog alive&kicking is, dus maar een soort van beknopte versie om je weer eens up te daten over de gang van zaken bij Ghanese temperaturen…

Ik heb jullie verlaten toen wij vanuit Techiman onze reis vorderden naar Mole, een prachtig national park in de Northern Region.

‘s Ochtends vroeg wachtten we in Techiman tot de bus eraan komt en in tegentelling tot anders, wanneer je uren moet wachtten voor zo’n unit gevuld is, moeten we hier vechten om kaartjes. Uiteindelijk konden we niet eens mee (zonder koffie is de pro-activeness bij dit ambje voor het incasserend deelnemen aan een buskaartjesgevecht op de vroege morgen nog niet optimaal) maar werden we ergens anders een trotro ingeduwd, waar ik, er nog steeds niet helemaal bij, de fout bega om onder de plafondmuziekbox te gaan zitten en dus de komende 3 uur o.d.z. “incasseren moet je leren” een hoog aantal decibel aan volksriedeltjes met veel gekraak mijn gehoorstelsel penetreert.
Als na een aantal keer vragen (schreeuwen, ik moet tenslotte boven het kabaal van EN de APK-afgekeurde motor EN die culturele herrie uitkomen) of het misschien wat ZACHTER kan, dit symbolisch gebeurd, om er nog geen minuut later het volume weer omhoog te gooien met nog een extra decibel erbovenop heb ik het echt gehad. Demonstratief, zoals een post-puber dat betaamt, trek ik mijn chagerijnigste gezicht en houd ik met mijn armen boven mijn hoofd mijn boek tegen de speaker om het geluid enigzinds te dimmen, of anders in ieder geval een statement te maken dat dit ECHT niet kan. Maar als ook niemand hier op reageert en alle passagiers met een brede glimlach hutje-mutje gedachteloos tevreden blijven meehobbelen over de onverharde wegen met die gierende kloteherrie erbij, op mijn nijdige blik reagerend met slechts een nog bredere smile en een bemoedigende toeknik, geef ik het uiteindelijk ook maar op en laat mijn boek weer zakken. Mijn armen werden toch al moe. Nog steeds enigzinds beledigd kijk ik dan maar quasi-stuurs naar buiten.
Dit blijkt een onmogelijke opgave om lang vol te houden; het landschap is zo betoverend mooi en interressant, dat ik al snel wordt gegrepen door alles wat ik zie. Oases van groen en vlaktes van moerassig landschap, kleihutdorpjes met waterputten in de rimboe trekken aan ons voorbij. Meisjes die felgekleurde Afrikaanse gewaden wassen in de rivier. Je ziet tijdenlang slechts struikgewas en dan een enkele vrouw met een waterkruik op haar hoofd, of een man in wat vodden die op blote voeten een hele boomstam op zijn hoofd ergens heen brengt. Waarheen? Af en toe minderen we vaart om een paar koeien van de weg te toeteren. Al snel hobbel ik net als alle andere 16 ghanezen gedachteloos verder over de onverharde wegen en laat ik me, met de allerslechtste soundtrack die er bestaat, intrigeren door deze adembenemende scenery.
Met een tevreden glimlach.
Afrika!

We moeten overstappen in the middle of nowhere. Een plaats, die eigenlijk is ontstaan vanwege het feit dat er een kruising (junction) van twee wegen was, en een rivier (de Makasombo). Vandaar de naam: Makasombo Junction. De reisgids zei het nog zo: een afrader. Je krijgt er nooit een bus naar Mole en je kan nergens slapen, probeer het niet, you’re lost.
Nou, een grotere aanmoediging kon de Bradt-guide ons niet geven het natuurlijk TOCH te proberen. Want al duurt een ochtendhumeur hier nooit lang (zie vorige alinea), mijn aangeboren eigenwijsheid krijgt Afrika er nog mooi niet uit!

Makasombo Junction was onze eerste portie van de so-called ‘TV-Afrika’. Een verzameling van modderhutjes met rieten dakjes, een waterput, droogte, veel vliegen. De enige kleuren zijn bruin (de mensen, hun kleren, de huizen, het eten) en groen (de bladeren aan de palmbomen en wat struiken). Het is snoeiheet en wij moeten natuurlijk naar de wc. Een jongetje uit het dorp die bij onze aankomst nog net iets langer dan de rest om ons heen is blijven drentelen (“obruni, obruni!”) is blij met de taak ons naar het enige stenen gebouw te gidsen dat het dorp rijk is… het toiletgebouw! Leve het jaar van de sanitatie! (check je mileniumdoelen daar maar eens op na).

Maar wat we daar aantreffen gaat echt je stoutste toiletverwachtingen te boven. En reken maar dat na 7 weken in Ghana vertoefd te hebben het word ‘toiletverwachting’ absoluut Van Dale-waardig is! Werkelijk elke (ON)mogelijke wc-variant heeft zo onderhand wel onze revue gepasseerd en vormt een belangrijk deel van ons reisavontuur. En daarom wil ik jullie deze korte uiteenzetting over wc’s in Afrika dan ook niet onthouden…

Laat ik beginnen bij het begin, het was 4 juli 2008, die goede oude tijd. Carleen en ik kwamen met gespannen wc-verwachtingen het vliegtuig uit, hoe zou de Afrikaanse toilet eruit zien? De bijna aandoenlijke naiviteit waarmee Carleen en ik blij verrast waren toen we onze wc-kickoff ondergingen op het vliegveld in Accra. Onze bevindingen? Een beetje smerig ja, dat wel, en de kraan om je handen te wassen liet het op stromend water afweten (en geheel naar Afrikaanse logica, zo zouden we later ontdekken) was er dan wel weer zeep. Die intentie was goed. En dan, ook een beetje een spanningsdomper; een normale hollandse pot. De vooruitzichten voor de rest van de reis? Appeltje-eitje! (of zal ik “poepje-plasje” zeggen, om in de stijl te blijven?) Hier zouden we geen websiteverhaal mee kunnen vullen!

Niks bleek echter minder waar…
In ons gastgezin ondervinden we al snel hoe je met emmers water de wc door kan spoelen en hoe je dat secuur (dus zonder dat bij het iets te fanatiek in de pot gieten alles weer in je gezicht terugspetterd –ik zeg: leermomentje-) moet legen. De hoeveelheid water die je nodig hebt voor wat, etcetera, het is zo eenvoudig niet.
Maar ook dat blijkt nog maar het begin. Zo gebeurde al snel na enkele dagen dat ik bij een restaurant toen ik vroeg naar de ‘bathroom’ naar een donker hok werd gestuurd van 1 m2, met een egale vloer en 1 gat in de muur. Het lijkt eigenlijk op een soort douchekabine. Of een wc maar dan zonder wc; geen wc-pot te zien. Even was ik verbaasd; zouden ze me niet begrepen hebben? Ik vroeg toch wc, niet isolatiecel? Deze twijfel duurt slechts luttele miniseconden, want door de penetrante benauwende zure lucht die tot diep je neusgaten binnendringt, arriveert daar het besef dat deze ruimte tot maar 1 zeker doel kan dienen. Voordat je door de stank zal bezwijken is het hup door de knieen, maar..... hoe plas je op een stenen vloer? In de natuur neemt de bodem alles op en blijven je voeten dus droog (en nu heb ik het niet over plassen in Wageningen, off the record voor de randstadters: zelfs daar heb je een wc!), maar op een stenen vloer spettert alles dus met net zoveel kracht als het eruit komt ook weer omhoog; lekker tegen je kuiten aan of over je tenen heen. Verzitten, of wat-dan-ook-proberen heeft geen zin. Ik kan je dus wel verklappen dat mijn bruine benen van de foto een illusie zijn; het stof van de straten absorbeert extra goed op ondergepieste benen&slippers. Volgens de Ghanezen erg hygienisch; je hoeft er niks aan te raken dus ik kan daarna compleet verantwoord met plakbenen-en-al aan tafel aanschuiven om met mijn rechterhand wat banku in de stew(saus) te dopen. Hmmm.

Er is zelden een wc-pot. Als die er wel is, heb je sowieso geen bril.
Vaak is er ook geen deur trouwens. Als je wel een deur hebt, heb je sowieso geen slot. Alles is in Ghana tenslotte collectief & met z’n allen. Dus hoesten vanuit je wc-hokje om zo subtiel te laten weten dat de wc bezet is, is hier duidelijk niet de juiste taktiek: menig Ghanees zal niet aarzelen je deur wagenwijd te openen om je bezorgd te vragen of je niet stikt daar op de wc of hoe het trouwens gaat met je gezondheid?

Geen WC-papier is de regel. Ondanks dat, word je met het gebrek hieraan toch vaak weer op een onverwacht oja-momentje geconfronteerd. Als je mazzel hebt, en je betaalt, krijg je een stuk krant, maar denk maar niet dat je hem kan lezen want er is zelden licht en ook de zoet weeige lucht in de poephuizen nodigt niet echt uit tot een moment om jezelf intellectueel verrijken met het laatste nieuws.
Ook leuk detail: De toiletjuffrouw heeft hier een extra taak. Niks gewoon maar zitten en het geld innen op je schoteltje, neen! De Ghaneze taakomschrijving betreft ook het letterlijk inventariseren van de boodschap: De bezoeker wordt geacht de toiletmanager vantevoren te informeren over wat je van plan bent te gaan doen.
"Obruni, do you have to urinate or.......?" Hoe ze number two hier noemen, blijft vooralsnog in het ongewisse, dit wordt geexpresseerd met een veelbetekende je-weet-welblik.
Afhankelijk van welke boodschap je doet, betaal je 5 of 10 pesoas. TIP: Als echte Nederlander natuurlijk altijd zeggen dat je gaat plassen! (“dan krijg je korting!”)

Dat de WC hier heel iets anders is dan ‘het kleinste kamertje’, bleek laatst in Bolgatanga; dit kleinste kamertje bleek het grootste kamertje; een inmense poephal, gaten gescheiden door wat schotjes, waar iedereen als het ware in een soort meststal gehurkt zit boven gaten in de grond. De gaten zijn moeilijk te vinden in het halfschemer, tussen krantenpapier vol kakstrepen en overal vliegen. Denk hier nog even werkelijk onbeschaamde soundtracks bij van iemand met buikgriep die er even kreunend goed voor gaat zitten en het is compleet. Dus met je krantenpapier in je hand, loop je langs een rij poepende mensen, tot je zelf een vrij gat hebt gevonden. Wat je dan te doen staat (behalve zo lang mogelijk je adem inhouden) is een vrij onbepoept stuk bespeuren aan weerszijden van het gat om je voeten neer te zetten, zodat je zelf gehurkt kan gaan zitten, terwijl je beleefd terugknikt naar de mensen die je zelfs DAN nog “Hello Obruni,” groeten als ze langs jouw deurloze gat lopen “how are you?”.
De culturele wc-ervaring is compleet. Boven verwachting, I might say.
In de mesthoop mogen de culturele uitwerpselen zich dan harmonieus met elkaar vermengen, maar jij bent blij als je het met 1x ademhalen je way out of de publieke wc haalt.
Dit lijkt misschien een ver-van-je-pot verhaal maar ik zeg het je; ik was erbij.

Maargoed, alle mogelijke wc-variaties mogelijk, tel hier de maandelijkse periode die je als vrouw dus weleens hebt bij op (guys ik spaar jullie, I won’t go into detail!), en ik kan jullie trots mededelen dat ik erg creatief ben geworden in het to-the-point oplossen van plee-dilemma’s. Als ik international toiletstudies zou studeren, ben ik denk ik een trotse geslaagde voor het Ghana examen!

Een mooie part of the experience, en daarbij; Ghaneze vrouwen lukt het toch ook? Waarom wij dan niet. Het Bassie&Adriaan motto viert hoogtij: altijd blijven lachen. Vooral die ene keer toen Carleen stond te dubben van wel of niet de smerige wc te trotseren, en ze uiteindelijk dapper toch ging, kreeg ze bij het verlaten van haar wc-hokje van wel 10 ghaneze vrouwen een warm applaus.

Goed, dat de wc’s hier dus echt de culturele belevenis waard zijn heb ik hier denk ik wel clear uiteen gezet. Maar ook als je er dan zelf niet actief in het wc-leven wil participeren, dan nog ontsnap je er niet aan. Voor mensen die in de poep&plas-humorfase zitten kan in dit land je lolletje wel op. Toch blijf ik het wel een beetje raar vinden als je in een lekker restaurantje aan het strand zit te eten, ondergaande zon, uitkijkend over prachtige mooie rotsachtige baai en het cremewitte cape coast castle, en iemand, net als jij een volle vork spagetthi naar je mond brengt, op zo’n rots zijn broek laat zakken en eens goed gaat zitten kakken. Of “zijn behoefte doen” (Carleen, red.). Wederom eet smakelijk.

Ook overall in de stad (Cape Coast) waar de riolering in een geul langs de kant van de weg loopt, gaan mensen daar net zo lief even, Kofi Anan op de boot zetten zegmaar. En blijkbaar hebben Ghanezen voor hun publiek poepen ook een certain designated area, die echter niet staat aangegeven in de reisgids. Zo komt het dat wanneer je soms door de stad, maar vooral over het strand of bij rotsen, of aan de rand van een voetbalveldje, een onontkoombare weeige zoete poepluft aan je voorbij komt drijven. Maargoed, dit houdt het voor Carleen en mij lekker spannend, en het geeft elke plek, laten we zeggen, een extra demensie!

Die extra demensie kwam zo ook ten goede aan de Makasombo Junction, toen wij in het kleihut dorpje naar het enige stenen gebouw gingen om te plassen (top 3 van de smerigste!) een salamander uit het wc-gat omhoog kwam gesneld. Vind ik die beesten normaal gesproken interessant en leuk, toen ie over m’n slipper kwam gekropen was ik iets minder blij met zijn aanwezigheid. Vaker had ik op wc’s hier enerverende ontmoetingen met de diverse kakkerlakken en allerlei andere ondefinieerbare insecten die net als je onzeker je straal hebt ingezet beginnen te lopen, te vliegen, te zoemen… en wel JOUW kant op. Richting je hoofd, dan tussen je voeten door…
Ik wil hier nogmaals benadrukken dat ik normal gesproken best flex ben met beesten, maar dat ik op zo’n moment echt niet meer als insectenfluisteraar kan fungeren als er een kakkerlak, of in dit geval een salamander, in toptempo tegen mijn been omhoog rent. Waaaaa!!!!!

Dus dit was het internationale jaar van sanitatie? Nou ik moet het nog maar zien… ONZE zomer van de sanitatie, is het in iedergeval wel…

Tot slot, ze zeggen dat van reizen je immuunsysteem omlaag gaat; je eet andes (zie de vele andere berichten over mijn culinaire belevenissen), je slaapt anders (Carleen en ik zijn al 7 weken steady bedpartners en delen zonder twijfel twijfelachtig kleine twijfelaars) en de hygienische omstandigheden zijn anders. Of het aan ons dagelijkse vitaminepilletje ligt of niet, wij hebben (voor alsnog) nergens last van! Ons toilet-incasseringsvermogen is met letterlijk vallen&opstaan gegroeid en waarschijnlijk worden we spontaan ziek bij alleen al het hangen boven de eerste schone wc-bril die onze billen op Schiphol gepresenteerd krijgen.

Goed, dat moet allemaal nog maar blijken, vooralsnog hebben we nog 3 HELE WEKEN te gaan, dus daar gaan we nog maar uitzonderlijk van genieten!
Snel meer! (en dan iets smaakvollere verhalen)